Śmiertelnie ważne różnice

Zatrucia substancjami zawartymi w tych grzybach (amanityna i falloidyna) charakteryzują się wielogodzinnym opóźnieniem w występowaniu objawów, bardzo ciężkim przebiegiem oraz dużą śmiertelnością. Substancje te uszkadzają błonę śluzową przewodu pokarmowego oraz powodują martwicę komórek wątrobowych i proksymalnych kanalików nerkowych.

Toksyny w nich zawarte są trwałe i odporne na wiele czynników wewnętrznych (np. działanie soków żołądkowych) oraz zewnętrznych, gdyż ich rozkład następuje dopiero w temperaturze powyżej 240o C. Dlatego nawet kilkakrotne obgotowywanie muchomora sromotnikowego nie uchroni nas przed zatruciem. Śmiertelną dla organizmu dawkę amanitotoksyny zawiera grzyb o masie 50 g (średniej wielkości owocnik ). Spożycie go prowadzi do bardzo ciężkiego, niejednokrotnie śmiertelnego, zatrucia. Toksyny muchomora bardzo szybko wchłaniają się przez przewód pokarmowy, po około 4-6 godzinach znikają z surowicy krwi, wiążąc się w komórkach wątroby i nerek.

Pierwsze objawy zatrucia charakteryzują się długim okresem karencji i wynikają z ilości spożytych grzybów trujących, indywidualnych reakcji organizmu, wieku i stanu zdrowia. Pojawiają się po 8-24 godzinach od momentu spożycia. Są to: nudności, wymioty, bóle brzucha, bóle kończyn dolnych i podudzi. Szybko występuje gwałtowna i obfita biegunka, co powoduje narastające odwodnienie organizmu, a w efekcie wstrząs sercowo-naczyniowy. Następnie występuje pozorna poprawa stanu zdrowia – tzw. faza względnego zacisza, której absolutnie nie należy lekceważyć. Z wywiadów lekarskich wynika, że wielu pacjentów odwleka wizytę u lekarza, odbierając ten moment jako swoistą poprawę i sądząc, że dolegliwości nie były związane ze spożyciem grzybów, tylko chwilową niestrawnością. Właśnie ten czas jest najlepiej rokującym momentem na włączenie intensywnego leczenia. Po okresie ciszy objawy zatrucia wracają bardzo intensywnie. Następuje uszkodzenie nerek, dosyć szybko pojawia się żółtaczka jako następstwo uszkodzenia wątroby. W ciężkich zatruciach już w 2-3 dobie może dojść do zaburzeń krzepliwości krwi. W konsekwencji występuje krwawienie z nosa, błon śluzowych i z miejsc urazów. Pojawiają się zaburzenia świadomości, pobudzenie psychoruchowe, drgawki oraz zaburzenia oddychania, które są stałymi objawami w krańcowej fazie ciężkiego zatrucia muchomorem sromotnikowym. W następstwie powyższych objawów zatrucia występuje śpiączka, zaburzenia krążenia i śmierć na skutek martwicy wątroby.

Jak postępować w razie podejrzenia zatrucia grzybami?

Nigdy nie lekceważmy żadnych niepokojących objawów występujących po spożyciu grzybów! W pierwszej kolejności powiadamiamy lekarza lub też niezwłocznie udajemy się do najbliższego szpitala. Resztki grzybów, z których sporządzana była potrawa oraz ewentualnie jej pozostałości należy zabezpieczyć i przekazać niezwłocznie do badań diagnostycznych.

Do badań należy zabezpieczyć wymiociny, jeżeli to możliwe również kał, szczególnie jeżeli nie posiadamy resztek potrawy. Materiały te posłużą jako podstawa diagnostyczna do wyodrębnienia zarodników charakterystycznych dla danego gatunku grzyba i pozwolą lekarzowi na włączenie odpowiedniego leczenia. W każdym przypadku zatrucia grzybami należy przeprowadzić diagnostykę mikologiczną. Pozwala to lekarzowi podjąć najskuteczniejsze działania w celu zmniejszenia skutków zatrucia oraz ochrony wątroby i nerek przed działaniem toksyn.

Aby nie marnować cennego czasu, zbierzmy od poszkodowanego wszelkie informacje konieczne do wywiadu lekarskiego:

• Czy potrawa była przygotowywana z jednego czy kilku gatunków grzybów?
• Kiedy i gdzie zostały zbierane lub zakupione?
• Gdzie były spożywane?
• Jaki czas upłynął od spożycia do wystąpienia pierwszych objawów?
• Ile osób spożywało potrawę grzybową i czy wszystkie mają dolegliwości?

Przy zatruciu nie należy podawać żadnych płynów mlekopochodnych, alkoholowych, nawet wody. Płyny powodują szybsze przenikanie toksyn do krwiobiegu. Leczenie dolegliwości sposobami domowymi może przynieść więcej szkody niż pożytku.

Metody leczenia w zatruciach grzybami są bardzo ograniczone, jak dotychczas nie ma swoistych odtrutek dla toksyn zawartych w grzybach.

Pamiętajmy: w przypadku zatruć śmiertelnie trującymi muchomorami czas odgrywa najważniejszą rolę. Im szybciej rozpoczniemy leczenie specjalistyczne, tym lepsze rokowania i większe szanse na uratowanie życia

 

Opis botaniczny muchomora zielonawego (sromotnikowego):

Kapelusz średnicy 4-12 cm, barwy od oliwkowej do intensywnie zielonej. Młody owocnik półkulisty, często jajowaty, starszy wyraźnie rozpostarty. Zwykle gładki, rzadko z białymi resztkami osłony. Blaszki gęste, niezmiennie białe przez cały okres wegetacji. Trzon długi, wysmukły, zwykle biały z zielonawym zygzakowatym wzorem. Pierścień biały mięsisty. U podstawy trzonu charakterystyczna biała, odstająca, nieregularna pochwa. Miąższ biały, słodkawy, u starszych owocników wyraźny zapach sztucznego miodu. Rośnie w lasach liściastych i iglastych, w ogrodach i parkach, zwłaszcza pod dębami i bukami. Występuje od VI do X, dosyć częsty, niekiedy pojawia się masowo.

Główną cechą rozpoznawczą muchomora zielonawego (sromotnikowego) jest wyraźna pochwa usadowiona głęboko w ściółce, zwykle niewidoczna. Dlatego dla naszego bezpieczeństwa grzybów blaszkowych nie należy wycinać. Starajmy się podważać nożykiem spód trzonu, aby wydobyć go z ziemi wraz z podstawą. Pierścień, jako kolejna ważna cecha w przypadku muchomorów, często ulega zniszczeniu ze względu na czynniki atmosferyczne lub też zostaje uszkodzony. Muchomor sromotnikowy jak wiele innych grzybów jest pokarmem leśnych zwierząt, które są uodpornione na zawarte w nim toksyny. Trudno spotkać owocnik tego grzyba nienaruszony np. przez ślimaki. To, że coś nie szkodzi zwierzętom nie oznacza, że nie zaszkodzi właśnie nam. Stosowanie próby smakowej jest nieskuteczne. Amatorzy spodziewają się uczucia pieczenia lub posmaku goryczy, który chciałby ich upewnić, że trafili na trujący owocnik. Nic bardziej mylnego – pamiętajmy: muchomor zielonawy (sromotnikowy) ma łagodny, słodkawy i przyjemny smak.

Muchomor zielonawy (sromotnikowy) mylony jest z gołąbkiem zielonawym (Russula virescens), gołąbkiem grynszpanowym (Russula aeruginea), gąską zielonką (Tricholoma equestre) i czubajką kanią (Macrolepiota procera).

Opis botaniczny muchomora jadowitego

Kapelusz średnicy 5-10 cm, cały biały, zwykle gładki. Młode owocniki półkuliste, jajowate, starsze wyraźnie rozpostarte. Blaszki niezmiennie białe podczas całego okresu wegetacji. Trzon długi, wysmukły, biały, kosmkowaty. Pierścień biały, błoniasty, często zanikający. U podstawy trzonu charakterystyczna biała, odstająca, niereguralna pochwa. Miąższ biały, słodkawy, u starszych owocników wyraźny zapach sztucznego miodu. Występuje w lasach liściastych i mieszanych, nierzadki, miejscowo rośnie obficie.

Muchomor jadowity mylony jest z młodymi owocnikami pieczarki polnej (Agaricus campestris). Należy wiedzieć, że młode pieczarki mają blaszki różowawe, starsze czekoladowobrązowe, natomiast muchomor jadowity niezmiennie białe.

Objawy zatruć i skutki spożycia muchomora jadowitego są identyczne jak przy zatruciu muchomorem sromotnikowym, gdyż muchomor jadowity posiada taki sam skład toksyn (substancji trujących) jak muchomor sromotnikowy.

Zatrucia grzybami mniej groźne w skutkach to zatrucia gastryczne z objawami żołądkowo-jelitowymi. Powodują je między innymi: mleczaj wełnianka (Lactarius torminosus), lisówka pomarańczowa (Hygrophoropsis aurantiaca), borowik szatański (Boletus satanas).

Wymienione grzyby zawierają związki toksyczne rozpuszczające się w zasadowej treści jelit. Wywołują miejscowe działanie drażniące błonę śluzową przewodu pokarmowego, powodując zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Zatrucia te charakteryzuje krótki okres karencji. Pierwsze objawy występują po około 2-3 godzinach od momentu spożycia grzybów. Przebieg zatrucia zależy od ilości zjedzonych grzybów, wieku i stanu zdrowia. Główne objawy to nudności, wymioty, bóle brzucha i biegunka. Często zatruciom tym towarzyszą również bóle mięśni, bóle głowy, szum w uszach, znaczne osłabienie organizmu, a w dalszym etapie zaburzenia krążenia i oddychania. W późniejszych fazach mogą wystąpić komplikacje, jak zapalenie płuc czy mocznica, a w ciężkich przypadkach uszkodzenie wątroby. U osób starszych i dzieci takie zatrucie może się skończyć nawet zgonem.

Mleczaj wełnianka mylony bywa z jadalnym mleczajem rydzem (Lactarius deliciosus).

Opis botaniczny mleczaja wełnianki (Lactarius torminosus)

Kapelusz ceglastoróżowy, średnicy do 12 cm, pępkowaty, z mocno podwiniętym brzegiem wyraźnie wełnisto-kosmkowatym szczególnie u młodych owocników. Trzon jasnoróżowy, pusty. Blaszki początkowo białe, później różowożółte. Miąższ białoróżowy, po uszkodzeniu wydzielający białe, mocno piekące mleczko. Rośnie pospolicie szczególnie pod brzozami, ale również w lasach mieszanych. Grzyb słabo trujący, po dłuższym moczeniu traci właściwości toksyczne. Odpowiednio przyrządzony, na przykład kiszony, jest smacznym grzybem jadalnym.

Ważną cechą rozpoznawczą dla jadalnego mleczaja rydza jest jego łososiowopomarańczowy, koliście pręgowany kapelusz oraz pomarańczowe blaszki, po uciśnięciu zielono nabiegające. Uszkodzony miąższ wydziela łagodne marchewkowopomarańczowe mleczko.

Lisówka pomarańczowa mylona jest z pieprznikiem jadalnym (kurką) (Cantharellus cibarius).

Jest grzybem, który zjedzony w większych ilościach może spowodować zaburzenia trawienne z objawami charakterystycznymi dla zatrucia gastrycznego. Wyrasta w lasach iglastych i mieszanych często przy zbutwiałych resztkach drewna. Cechą różniącą ją od kurki jest wąski, wysmukły trzon rozszerzający się ku górze, bardzo wąskie i gęste blaszki i nieco ciemniejsza, pomarańczowa lub przypominająca żółtko barwa kapelusza.